Soms is het alsof gebeurtenissen bepaalde emoties oproepen of bepaald gedrag veroorzaken. Als dat waar was, zouden we daar als mensen ... weinig aan kunnen veranderen. We zouden ons voornamelijk moeten beperken tot pogingen de gebeurtenissen om ons heen te veranderen of die te ontlopen, om er na verloop van tijd achter te komen dat we daar niets mee opschieten.

RET sluit aan bij de meer hoopgevende visie op de menselijke emotie. Gebeurtenissen roepen niet rechtstreeks emoties op; het is de manier waarop we tegen gebeurtenissen aankijken die daar verantwoordelijk voor is. (Anders zouden immers alle mensen bij dezelfde gebeurtenissen dezelfde emoties hebben). Bij nadere beschouwing blijken er bij onze manier van kijken vooroordelen, generalisaties en verkeerde conclusies in het spel te zijn; kortom, allerlei irrationeels. Het doel van RET is deze irrationele gedachten boven tafel te krijgen. Langs die weg kunnen we emoties en gedrag beïnvloeden. Irrationele gedachten kunnen met niet al te veel moeite zichtbaar worden gemaakt en, met wat meer moeite ook worden veranderd.

Ellis gebruikt hierbij het ABC-model:

- A staat voor de Activerende Gebeurtenissen - de gebeurtenissen die we gewoon zijn als oorzaak te zien voor onze problematische gevoelens en ons ongewenste gedrag. Volgens de RET zijn zij de aanleiding.

- B staat voor Beschouwing, voor de manier waarop u tegen de wereld om u heen, en de gebeurtenissen daarin, aankijk; kortom wat u denkt over de gebeurtenissen bij A. De RET is erop gericht irrationele gedachten te veranderen.

- C is de afkorting van Consequenties (van de gebeurtenissen en uw denken daarover): uw problematische gevoelens en uw ongewenste gedrag.

- D is de afkorting van uitDagen of ter Discussie stellen van uw gedachten bij B. Dat doen we door die gedachten en beschouwingen onder de loep te nemen en vervolgens op hun houdbaarheid te testen en ze als het ware uit te dagen. Zo kunt u die gedachten veranderen of zelfs geheel uitbannen.

- E is de afkorting van Effectieve nieuwe gedachten of levensfilosofie, die u zo met behulp van de RET verwerft.

(...)

Een van de grondslagen van de RET is dat irrationeel denken de belangrijkste reden voor psychische problemen vormt. Als u dingen echt moet, maakt u uzelf daar gek mee. Als RET erin slaagt van u een efficiënte wetenschapper te maken, dan zult u leren hoe u eenvoudigweg kunt weigeren om uzelf ooit nog gek te maken, wat de aanleiding dan ook moge zijn.

Want als u voortdurend uw wensen, uw voorkeuren en uw waarden onderwerpt aan 'wetenschappelijke' toetsing en er flexibel in bent, zult u ze niet omzetten in voor u schadelijke dogma's. (...) RET laat u ook zien dat u uzelf een hoop ellende op de hals haalt wanneer u heel diep gelooft in een van deze starre 'moetens'. Met de eerder beschreven wetenschappelijke benadering onderzoekt u of die gedachte met dat 'moeten' erin wel klopt. Vervolgens toetst u haar op haar houdbaarheid (daagt die gedachte als het ware uit). Dan zet u haar vervolgens, als ze de toets niet doorstaat, overboord. Daarna kijkt u op een gezonde manier tegen het probleem aan. Daar draait het om als het gaat om geestelijke gezondheid - op een gezonde en rationele manier over dingen denken.

(...)

Laten we hier de ABC's van de RET nog eens uit de doeken doen. De A staat voor Activerende gebeurtenis of aanleiding; dat is meestal een of andere gebeurtenis die u belemmert om een voor u belangrijk doel te bereiken, of iets wat uw wensen en verlangens in de weg staat. Voorbeeld: u wilt graag een baan krijgen en voert een slecht sollicitatiegesprek en wordt afgewezen. De A is uw slechte sollicitatiegesprek en de afwijzing. (...) Zodra u wilt blijven leven en gelukkig wilt zijn, brengt u [de dingen die u nastreeft] mee naar de ABC's van het menselijk bestaan. U begint bij de A (Activerende gebeurtenis) met wensen, verlangens en doelstellingen, die u raag verwezenlijk ziet. Wanneer u zich echter ellendig voelt of handelt tegen u eigen belang in (dat noemen we in het schema de C, de Consequenties van A en de hierna te behandelen B). Dat is meestal het gevolg van het geblokkeerd of tegengewerkt worden van uw doelen, wensen en verlangens bij A.

We hebben dus nu het volgende:

Doel - uw doel om te krijgen wat u wilt (in het bijzonder bevrediging en waardering).

A - de Activerende gebeurtenissen die u dwarsbomen in het streven naar uw doel (in het bijzonder falen, afgewezen en tegengewerkt worden).

C - de Consequenties van uw doel en A (in het bijzonder gevoelens van angst en depressie, en zelfondermijnend gedrag als het zich terugtrekken in verslavingen).

A veroorzaakt niet C

Telkens wanneer uw streven wordt tegengewerkt door ongunstige Activerende gebeurtenissen (A's) en u zich vervelend voelt bij C (de Consequenties) hebt u de neiging ten onrechte aan A de schuld te geven van wat er gebeurt bij C. U zegt dan: 'Omdat ik toen werd afgewezen (A) depressief raakte (C), volgt daaruit dat A de oorzaak is van C. Anders gezegd: mijn falen en het feit dat ik word afgewezen, maken mij depressief.

Hier ligt de grootste fout die we maken kunnen bij het analyseren van onze problemen.

A (uw falen of de afwijzing waardoor u uw doel niet bereikt) draagt bij tot C, maar veroorzaakt C niet. ... [De] Activerende gebeurtenissen (A's) zijn niet direct de oorzaak van uw problematische gevoel bij C (Consequenties) - maar ze dragen er wel toe bij.

(...)

Hoe kunt u voorkomen dat u van streek raakt en ervan afkomen als u het eenmaal bent? Door de werking van de B's in het schema van ABC's te begrijpen. De B in de Rationeel-Emotieve Therapie staat voor Beschouwing of gedachte. Hier volgen woorden waarmee B beschreven kan worden: cognitie, visie, mening, waarde, betekenis, houding, instelling, idee, verwachting, overtuiging, geloof of filosofie. We spreken meestal van beschouwing, gedachte of idee, omdat dat neutraler is en de andere betekenissen kan omvatten. (...) Als u zich opwindt en ellendig voelt, zult u ontdekken dat u zich vaak van twee soorten gedachten bedient: rationele en irrationele. Uw rationele gedachten of beschouwingen (rB's) helpen u adequate gevoelens te hebben en effectief te handelen - anders gezegd helpen ze u om meer te krijgen van wat u wilt en minder van wat u niet wilt. Ze bevatten 'koude' gedachten of rustige beschrijvingen van wat er gebeurt in uw leven. (...) Uw irrationele ideëen of beschouwingen (iB's) zijn gedachten die ertoe bijdragen om niet-adequate gevoelens te hebben en om niet effectief te handelen - wat tegenwerkt dat u meer krijgt van wat u hebben wilt en minder van wat u niet wilt. Ze beginnen met 'koude' gedachten en 'warme' gedachten. ... Maar zet bevatten ook 'hete' gedachten die gebiedend, absoluut en dogmatisch zijn. (...) RET beweert dat u een grote kans maakt uzelf nodeloos overstuur te maken en dat u waarschijnlijk het bereiken van dingen die u het liefst wilt in de war schopt, wanneer u onwrikbaar en vastberaden blijft volharden in bepaalde irrationele ideeën en gedachten. RET beweert vervolgens dat wanneer u irrationele gedachten (iB's) hebt, u bewust of onbewust kiest voor deze absolutistische 'moetens' en 'behorens'; en dat u daarom bij machte bent ze bewust te onderzoeken en te veranderen. ... Voor het grootste gedeelte (niet helemaal) veroorzaakt u zelf uw irrationele gedachten en problematische gevoelens; vandaar dat u het vermogen hebt ze radicaal te veranderen. Dan moet u wel dit inzicht accepteren en zich ten volle inzetten voor de uitvoering ervan. Meer in het bijzonder: U kunt van uw ellende afkomen door consciëntieus op zoek te gaan naar uw irrationele ideeën en gedachten en ze vervolgens uit te schakelen.

Zie ook:

• Het piekerverstand volgens Paul Smit
• Rationeel-Emotieve Therapie (RET) volgens Joep Brinkman
• RET volgens Albert Ellis (1)
• Voorkom zelfsabotage met Jan Bommerez
• Rationele effectiviteits Training (RET)

Bron: Moeten maakt gek, Albert Ellis & Wouter Backx