André Wierdsma en Joop Swieringa maken onderscheid tussen twee organisatieperspectieven: (a) de belerende organisatie, en (b) de lerende organisatie.
"De belerende organisatie is synoniem met de klassieke bureaucratie. (...) De verregaande taakdifferentiatie reduceert de mogelijkheden voor samenwerking en dus voor leren via interactie tot vrijwel nul. Alle aandacht is gericht op het voorkomen van problemen en dus van leren. De sterke nadruk op rationeel handelen ontneemt velen de durf om te leren. Er ontstaat een grote discrepantie tussen wat men zegt (de 'praattheorie') en wat men doet (de 'doe-theorie'). Gaat er iets fout, dan ligt de schuld al snel bij een ander. Iedereen is slechts partieel verantwoordelijk voor het aanpakken van een probleem. Tussen beslissers, denkers en doeners bestaan vooral machtsrelaties. De stijl van de communicatie op alle niveaus is 'hiërarchisch' en 'ongelijkwaardig'. Mensen zien zichzelf als radertjes in een systeem en gaan zich steeds meer als een radertje gedragen. Een reïficatie. Wat ontbreekt is de klant als motor voor vernieuwing."
"Lerende organisaties zijn organisatie met een groot leervermogen. Zij zijn bekwaam en weten dat te blijven. Zij zijn in staat tot metaleren: leren te leren. Kernbegrip hierbij is 'ontwikkeling', jezelf aanpassen en tegelijkertijd jezelf blijven. Dit vereist het vermogen collectief te leren op het niveau van principes... De belangrijkste kennis die men nodig heeft om te leren leren is zelfkennis."
| Belerend organisatieperspectief | Lerend organisatieperspectief |
| Positie in piramide | Toegevoegde waarde in keten van transacties |
| Stabiliteit | Verandering |
| Denken boven doen | Handelen en reflecteren |
| Waarheid | Tijdelijk werkbare overeenstemmingen |
| Modellen van de werkelijkheid | Modellen voor de werkelijkheid |
| Ontwerp van de organisatie | Proces van organiseren |
| Hiërarchie | Netwerk |
| Voegen naar het bestaande | Creëren van mogelijkheden |
| Reduceren van variëteit | Hanteren van variëteit |
| Voorkomen van fouten | Leren van handelen |
| Inhoudelijke kennis | Procesinzicht |
| Aansturen | Zelfsturing |
| Grens als afgrenzing | Grens als ruimte voor ontmoeting |
| Kwaliteit in elementen | Kwaliteit in relaties |
| Gelijkheid | Verschil |
| Regels | Afspraken/spelregels |
Bron: Lerend organiseren en veranderen, André Wierdsma en Joop Swieringa
