De wereld om ons heen bestaat uit relaties, niet uit losse feiten, dingen, gebeurtenissen. Bij systeemdenken gaat het om het besef dat alles op een bepaalde manier met alles samenhangt. Het is het vermogen om de complexiteit beter te begrijpen door de relaties te zien. Je zou het kunnen vergelijken met het hanteren van een zoomlens op een camera. Afwisselend zoomen we in en uit om behalve de details ook 'the big picture' te kunnen zien.

Systeemdenken kan onder meer het volgende voor ons betekenen:

- De wereld om ons heen leren zien als één samenhangend geheel i.p.v. als een optelsom van allemaal losse delen;

- Zien hoe onderdelen van een systeem samenwerken en elkaar beïnvloeden;

- Oog hebben voor onze eigen rol binnen het systeem en voor het feit dat ons gedrag bepaald wordt door hoe we tegen het systeem aankijken;

- Leren begrijpen dat onze wereld en ons leven voortdurend verandert, dat onze wereld dynamisch is en niet statisch;

- Meer bewust worden van onze mentale modellen, onze manier van kijken naar de wereld om ons heen;

- Het helpt ons om beslissingen te nemen die een probleem werkelijk oplossen in plaats van alleen maar de symptomen te bestrijden.

Systeemdenken helpt ons op drie verschillende manieren de complexiteit beter te begrijpen.

1. Manier van kijken: inzoomen en uitzoomen om zowel de details als het grote geheel en de samenhang te kunnen zien.

2. Manier van denken en handelen: patronen zien, oog hebben voor de lange én de korte termijn; problemen in plaats van symptomen te bestrijden.

3. Een nieuwe taal: onze taal leidt tot lineair denken; mentale modellen zichtbaar maken voor jezelf en voor anderen: de basis voor leren van elkaar.

Volgens Jutten kun je bij systeemdenken gebruik maken van een gevarieerd aantal visuele hulpmiddelen. Deze hulpmiddelen bieden een groot aantal voordelen:

• Ze komen tegemoet aan de ontwikkeling van de visuele wereld: we zien een ontwikkeling van een "hoor- en leescultuuur naar een interactieve "zie-cultuur". Het beeld ondersteunt het woord en omgekeerd;
• Visuele hulpmiddelen ondersteunen het leren: het maken van "plaatjes" en deze vervolgens opslaan blijkt van groot belang bij de werking van het lange-termijn-geheugen;Ze bieden mogelijkheden om tegemoet te komen aan de verschillende vormen van intelligentie;
• Ze bieden mogelijkheden om beter om te gaan met de enorme hoeveelheid informatie die op hen afkomt. Je kunt er kennis en feiten mee structureren;
• Ze verhelderen relaties en samenhangen en leiden tot een dieper begrip van de werkelijkheid. Daardoor is het mogelijk om nieuwe verbindingen te maken en het onbekende te visualiseren;
• Ze laten zien dat de wereld niet enkelvoudig is, maar veel complexer; door te werken met causale lussen leer je cyclisch denken;
• Ze brengen communicatie op gang, waardoor b.v. mentale modellen worden onderzocht en samenwerkend leren (teamleren) bevorderd wordt;
• Ze optimaliseren zelfreflectie; ze helpen om je eigen manier van denken te onderzoeken.

Bron: Ont-moeten, Jan Jutten