In het boek Liefde voor leren beschrijft Manon Ruijters vijf verschillende leervoorkeuren:

Wij hebben de grootste verschillen in voorkeuren, zeg maar 'de geloofsovertuigingen' die er zijn rond het leren, getypeerd in vijf metaforen:

1. Kunst afkijken.

2. Participeren.

3. Kennis verwerven.

4. Oefenen.

5. Ontdekken.

Ad (1) Leren hoeft niet altijd in een veilige omgeving: kunst afkijken

Leren wordt vaak geassocieerd met rust en veiligheid. Kunst afkijken floreert echter onder spanning. Bij deze lerende is de dagelijkse praktijk de beste leeromgeving en die is hectisch, vrij onvoorspelbaar en constant in beweging. Ze leren door goed te observeren en van anderen te horen wat werkt. Ze analyseren wat wel en niet tot succes leidt en wat bruikbaar is, en passen dat zelf toe. Deze lerenden raken iet gemotiveerd door een spel- of oefensituatie. Dit ervaren ze als 'kinderspel'. De uitspraak 'van fouten kun je leren' is aan hen niet echt besteed.

Kenmerken van het leren

• Leer het liefst in echte situaties, de praktijk van alle dag.
• Leert onder druk, in situaties die complex, urgent, belangrijk zijn.
• Leer van best-practices.
• Leer van eigen en andermans successen.
• Leer middels observeren en helder analyseren.

Contra-indicaties voor het leren

• Praat niet graag over het leren zelf.
• Haakt af bij lange verhalen of gesprekken.
• Haakt af bij veel nadruk op reflectie en bij veel verdieping (meer kennis en achtergronden dan strikt noodzakelijk is voor het oplossen van een probleem)
• Heeft vaak een allergie voor oefenen, doen alsof (bijvoorbeeld in een spel), herhaling.

...

Opmerkingen over de leervormen

• Ervaringsdeskundigen aan het woord laten.
• Bedrijfsbezoeken
• Als oefenen onvermijdelijk is:
  • Gebruik dan zoveel mogelijk echte casuïstiek
  • en zo min mogelijk geconstrueerde situaties
• Voorkom 'herhalingen tot het goed gaat'
• Bespreek  het leren niet teveel na
• Geef aandacht aan waarom iets werkt, in plaats van waarom iets niet werkt

 

Ad (2) Samen sterk: participeren

Leren is in het verleden vaak gezien als een individueel proces. Steeds vaker wordt echter de sociale kant van het leren onderstreept. Leren doe je met en van elkaar. Kennis is niet iets objectiefs, iedereen heeft zijn eigen betekenis; door er over te praten komt je tot een gezamenlijke betekenis. Mensen die juist samen met anderen goed tot leren komen, hebben het sparren nodig om eigen ideeën helder te krijgen en aan te scherpen. je wordt gedwongen om iets onder woorden te brengen. Bij participeren word je gevoed door reacties en ideeën van anderen.

Kenmerken van het leren

• Leer graag met en van elkaar.
• Is graag in gesprek en intereactie.
• Leert in activiteit
• Leert door te participeren.
• Hecht veel waarde aan (onderling) vertrouwen.

Contra-indicaties voor het leren

• Heeft moeite om tot leren te komen bij teveel gelijkheid, gelijkgestemdheid (je moet elkaar wat te bieden hebben).
• Heeft moeite om tot leren te komen bij gebrek aan significante anderen.
• Heeft moeite met ongelijkheid in teams (mensen die geen verantwoordelijkheid nemen of zich onttrekken aan het team).
• Blokkeert als er te weinig is om van gedachten te wisselen.

...

Opmerkingen over de leervormen

• Participatie kost tijd: organiseer tijd
• Organiseer het gesprek en draag zorg voor gesprekshygiëne (voorkom de 'pingpongwedstrijd' - iedereen zegt wat, maar het bouwt niet op)
• Zorg voor een goede procesbegeleiding
• Vormen als intervisie, actie-leren sluiten goed aan
• Let erop dat samenwerken meer is dan taak verdelen

 

Ad (3) Willen weten wat er bekend is: kennis verwerven

Veel begeleiders en docenten zijn op zoek naar manieren om theorie dichter bij de praktijk te brengen en uit de greep van het klassikale systeem te komen. Maar er zijn ook mensen die juist een grote voorkeur hebben voor overdracht van kennis. Zij hechten aan onderwijs verzorgd door 'vakmensen', docenten die hun vaak goed beheersen. Of zij verdiepen zich graag in vakkennis en zijn thuis te vinden met een boek op de bank. Kennis speelt dus een belangrijke rol bij leren.

Kenmerken van het leren

• Heeft baat bij structuur in het aanbod en in de inhoud.
• Hecht belang aan objectiviteit, zoekt ook zelf naar de objectieve kennis
• Heeft kennisbronnen in de omgeving van het leren nodig: mensen (expertise) en materialen (literatuur en dergelijke)
• Houdt wel van een uitdaging als het 'hoofdwerk' betreft.
• Heeft een wens om te weten.

Contra-indicaties voor het leren

• Heeft vaak een allergie voor onwetendheid, onnadenkendheid.
• Houdt niet van mensen of processen die oppervlakkig of kort door de bocht gaan.
• Wil graag eerst weten van de hoed en de rand voor ergens mee aan de slag te gaan.

...

Opmerkingen over de leervormen

• Kennisintensieve leervormen (afhankelijk van persoonlijke voorkeur):
  • Literatuur
  • Lezingen
  • Onderzoeksopdrachten
• Er is tijd en rust nodig om kennis te verwerven, bouw bijvoorbeeld voorbereidingstijd rond opdrachten in.
• De begeleider dient inhoudelijk expert te zijn.

 

Ad (4) Ruimte om iets uit te proberen: oefenen

Oefenen is naast kennis verwerven wellicht de bekendste leercontext. Uitgangspunt is een veilige omgeving waarin je fouten mag maken en durft te maken. En een beperkte mate van complexiteit, zodat je je aandacht kunt richten op wat je nog moet leren. Bovendien moet er voldoende rust zijn voor reflectie. Belangrijk is dat er iemand is die het leren kan begeleiden, situaties kan vereenvoudigen, op dingen kan wijzen of juist iets kan aanreiken dat je weer een stap verder brengt. Fouten vormen een bron van informatie om te leren.

Kenmerken van het leren

• Is geïnteresseerd in leren, in het eigen leren en in praten over leren.
• Heeft behoefte aan herhaling.
• Heeft het leren van fouten vaak hoog in het vaandel staan, en wil van daaruit tijd en ruimte voor reflectie en feedback.
• Heeft behoefte aan veiligheid.
• Hecht aan begeleiding van het leren.

Contra-indicaties voor het leren

• Heeft moeite met teveel nieuwe dingen tegelijkertijd in de praktijk brengen (omgeving met veel innovatie op de werkplek).
• Gebrek aan gevoel van bekwaamheid heeft sterke negatieve invloed op het leren.
• Heeft moeite met situaties waarin te weinig tijd en ruimte is voor reflectie.

...

Opmerkingen over de leervormen

• Belangrijk in de leervorm is dat het 'niet meteen voor echt' is:
  • Ruimte om fouten te maken;
  • Ruimte om te vertragen;
  • Klok even stil zetten om te reflecteren;
  • Feedback te krijgen.
• Vormen als rollenspellen en gaming passen vaak goed omdat de oefensituatie gemanipuleerd kan worden (even terug in de tijd gaan, vereenvoudigen, stapsgewijs opbouwen en dergelijke).
• Begeleiding op de werkplek.

Ad (5) In het diepe springen: ontdekken

Bij ontdekkende leren zijn leven en leren synoniemen. Leren doe je niet alleen tijdens een opleiding, leren doe je continu. Niet leren bestaat niet. Dit bewustzijn zorgt ervoor dat je veel leert uit de dagelijkse gang van zaken en de onverwachte gebeurtenissen die zich voorden. Leren in een officiële leersituatie (zoals een opleiding of workshop) is vaak te beperkend, te voorgestructureerd, ontdekkende lerenden zoeken graag hun eigen weg. Dat is niet noodzakelijkerwijs de meest efficiënte weg, als het maar de mest interessante is. Het kan gaan om het willen bouwen en de drang naar creativiteit, of de kritische blik, maar centraal staat het zelf willen uitvinden.

Kenmerken van het leren

• Hecht belang aan zelfsturing.
• Leert eerder in leef- dan in leersituaties.
• Leer door zelf uitproberen, zelf betekenis geven op basis van impliciete kennis en kan goed overweg met verschil in betekenissen (zoekt niet naar de waarheid).
• Leert door interesse gedreven.
• Leert in uitdagende situaties.

Contra-indicaties voor het leren

• Houdt niet van begeleiding (inspiratie en vrijheid zijn in de begeleiding het meest belangrijk).
• Houdt niet van structurering rond wat er moet worden geleerd. Vind het vaak zelfs niet prettig als vooraf al bekend is wat er geleerd moet worden.
• Heeft de neiging om veel interessant te vinden, dus een groot aanbod en teveel keuzes kunnen contraproductief werken.

...

Opmerkingen over de leervormen

• Richten op het tot stand brengen van iets, productgerichtheid
• Werken met reële organisatievraagstukken
• Vormen van leren met ruimte om zelf te ontdekken en betekenis te geven

Bron: Liefde voor leren - over diversiteit van leren en ontwikkelen in en van organisaties, Manon Ruijters