Manfred Kets de Vries stelt in zijn boek Leiderschap ontraatseld dat de eerste stap om onszelf te veranderen is dat we ons bewust worden van ons disfunctionele gedrag. Vervolgens is het niet makkelijk onszelf te veranderen omdat we zijn toegerust met sterke verdedigingsmechanismen die we ontwikkeld hebben en die moeilijk te veranderen zijn. Kets de Vries onderkent 14 basiscategoriëen verdedigingsmechanismen:
-
Tweedeling: denken op een wij- versus zij-manier; denken dat mensen óf voor óf tegen zijn.
-
Projectie: ten onrechte hun eigen onbewuste gevoelens, impulsen of gedachten aan anderen toe. Kinderen gaan ervan uit dat anderen net zo voelen als zij. Veel mensen die deze reactie meenemen naar hun volwassen bestaan projecteren de veroordeling van hun eigen geweten op iemand anders.
-
Ongedaan maken: gedrag dat erop gericht is negatieve gedachten, gevoelens of wensen symbolisch af te weren (boetedoening, dwangmatige rituelen).
-
Ontkenning: niet in staat zijn om bepaalde aspecten van de externe realiteit te accepteren, terwijl die voor anderen overduidelijk zijn.
-
Vervanging: gevoelens richten op iemand die minder 'gevaarlijk' is dan degene voor wie de agressie eigenlijk bedoeld is.
-
Regressie: terugkeren naar vroegere gedragspatronen die ze in eerdere fase hebben opgegeven omdat die ineffectief of onvolwassen bleken te zijn.
-
Repressie: ervaren van schijnbaar niet uit te leggen hiaten in hun geheugen; ze 'vergeten' dingen te doen waarvoor ze geen belangstelling hebben.
-
Isolatie: verwarrende ideëen afbreken tot verschillende componenten en hun begrippen duidelijk gescheiden houden van hun gevoelen (die daardoor afstompen).
-
Reactieformatie: vervangen van je eigen onacceptabele gedrag of gevoelens door het tegenovergestelde.
-
Conversie: psychische conflicten omzetten in somatische symptomen.
-
Suppressie: vermijden bewust na te denken over verwarrende problemen, verlangens, gevoelens of ervaringen.
-
Rationalisatie: toepasselijke, maar onjuiste verklaringen construeren voor het eigen gedrag (en dat van anderen).
-
Altruïsme: eigen problemen behandelen via constructieve dienstverlening aan anderen.
-
Humor: speelse benadering voor de oplossing van moeilijke problemen.