Kraaijeveld en Weusten stellen in hun boek Helder Denken dat er vier O's belangirjk zijn om helder te denken en gestructureerd elke te lijf te kunnen gaan:
-
Observeren: goed waarnemen, gegevens verzamelen, kijken, luisteren en vragen stellen. "Goed observeren betekent zo neutraal mogelijk de zaken op een rij zeetten. In de eerste denkstap schort je je oordeel op. He hebt nog geen beslissing genomen; je kijkt, registreert en verzamelt en let daarbij bewust op. Omdat taal het belangrijkste voertuig is van informatieverwerking, begint helder denken met klare taal: concreter is beter. Bij het observeren zijn vier zaken van belang: (a) ken het belang van feiten, (b) vraag door als je niets weet of begrijpt, (c) bekijk feiten in hun context, en (d) neem beweringen niet klakkeloos over.
-
Oordelen: goed oordeelsvermogen, neem de tijd voor beslissingen, wees je bewust van valkuilen, blijf alert op tegenargumenten en verplaats je de positie van degenen die een ander oordeel hebben. Blijf alert en kritisch en weeg verzamelde argumenten tegen elkaar af.
-
Overdenken: Observeren is meer dan kijken; het gaat over de manier waarop informatie je brein binnenkomt. Dit kan informatie van buiten zijn, maar ook een inval uit je eigen hersens, of een reeks feiten die je uit je geheugen opdiept. Soms ook is het informatie die je verzint, bijvoorbeeld als je je voorstelt wat de gevolgen zijn van een beslissing. Het overdenken doe je niet aan het einde van de rit, maar hoort na elke fase. Tussendoor moet je altijd nadenken over wat je hebt gedaan
-
Ordenen: het structureren van informatie is vaak puzzelen. Mensen houden van verhalen en structuren omdat wie feiten of ervaringen aaneenrijgt tot een gestructureerd verhaal, grip krijgt op de wereld om zich heen. Ordenen is een (oer)menselijke neiging om complexe informatie te vereenvoudigen, een strategie om overzicht te krijgen in de chaos. Ordenen doe je door zaken in hokjes te stoppen, op stapels te leggen, te categoriseren. Om goed te kunnen ordenen kun je gebruik maken van denkmodellen, als vereenvoudiging van het denken. Een denkmodel is als het ware een mal waar je je eigen informati doorheen perst. De formele denkstappen worden door het denkmodel gegeven, de inhoud bepaal je zelf. Dit heeft als voordeel dat je niet hoeft na te denken over de structuur van je denken, maar stap-voor-stap het model kunt volgen. Het denkwerk blijft zo beperkt tot de inhoud. Bij het ordenen zijn de volgende drie zaken van belang: (a) breng structuur aan in informatie, (b) visualiseer door te tekenen, lijstjes en schema's te maken, en (c) maak onderscheid tussen hoofd- en bijzaken.
Bron: Helder denken, de routeplanner voor je brein (2010), Kees Kraaijeveld & Suzanne Weusten